14 maart 2025
Geschreven door: Xanthe Vermeiden
Blog: Bottleneck emoties in conflicten: Angst versus Schaamte
In conflicten komen mensen vaak vast te zitten in wat je kunt zien als “bottleneck emoties”—gevoelens die hen blokkeren en het probleem alleen maar groter maken. De twee hoofdschuldigen? Angst en schaamte. Het zijn vergelijkbare emoties in de zin dat ze mensen het gevoel geven niet goed genoeg te zijn, maar ze komen uit verschillende hoeken en vereisen daarom verschillende benaderingen. Vooral schaamte werkt verlammend in conflicten; die emotie zorgt er vaak voor dat mensen zich afsluiten in plaats van zich open te stellen.
Angst: de drijfveer om iets te veranderen
Wanneer mensen angst voelen in een conflict, voelen ze vaak de druk om harder hun best te doen. Angst brengt vaak de gedachte voort: “Misschien kan ik het goedmaken, ik kan het beter doen.” Deze emotie heeft een bepaalde productieve kant, omdat het mensen aanzet om zich in te zetten voor een oplossing. Angst kan een sterke drijfveer zijn, en wanneer het goed gereguleerd is, kan het constructief werken in een conflict. Maar de keerzijde? Angst kan ook leiden tot overcompenseren, pleasen of zelfs overhaaste pogingen om het probleem op te lossen zonder de kern van het probleem aan te pakken.
Schaamte: het verlangen om weg te kruipen
Schaamte, daarentegen, werkt juist verlammend. Het zorgt ervoor dat mensen zich willen terugtrekken, verstoppen, en stoppen met proberen. In hun hoofd speelt zich dan iets af als: “Ik ben gewoon niet goed genoeg. Ik ben nou eenmaal zo.” Schaamte haalt alle motivatie weg om iets aan de situatie te doen. In plaats van oplossingsgericht te denken, sluit schaamte mensen af. Ze schieten in een defensieve houding of geven op nog voordat er een werkelijke dialoog is ontstaan. En in een conflict is dat precies wat je níet wilt.
Productieve Conflicten: hoe je schaamte doorbreekt
Om een conflict constructief te maken, is het belangrijk om schaamte te doorbreken en mensen de ruimte te geven om open en eerlijk te communiceren zonder zich volledig terug te trekken. Hoe doe je dat? Hier zijn een paar sleutels voor beide partijen in een conflict:
Voor degene die het probleem wil aankaarten:
Gebruik een zachte start-up. Begin het gesprek met zachte, niet-bedreigende woorden. Daarmee vermijd je dat de ander meteen in de verdediging schiet of zich schaamt.
Val het karakter van de ander niet aan. Maak duidelijk dat het om gedrag gaat, niet om de kern van wie iemand is. Door niet op de persoon te spelen, vergroot je de kans dat de ander zich gehoord voelt en open blijft staan.
Voor degene die kritiek ontvangt:
Oefen met zelfregulatie. Blijf mentaal aanwezig wanneer je kritiek ontvangt. Voel je emoties, maar geef ze niet meteen de controle.
Accepteer dat je een goed persoon kunt zijn en tegelijk iemand pijn kunt hebben gedaan. Dit voorkomt dat je jezelf helemaal verwerpt en in schaamte wegzakt.
Emotionele Intelligentie: Minder Gedoe, Meer Kracht
Meer emotionele intelligentie in conflicten zorgt voor minder gedoe en veel meer kracht. Door bewust te onderscheiden tussen angst en schaamte, kun je conflicten niet alleen beter begrijpen, maar ze ook ombuigen naar productieve gesprekken.
